Kategori: İran

İran’ın kuzeyinde ve Hazar Denizi’nin kıyısında ülkenin bol yağışlı ve ormanlık ostanlardandır.

Sanayisi yeterince gelişmemiş olan Mazenderan da başlıca bitkisel yağ, süt ürünleri, maden suyu, et ürünleri, makine halısı, ayakkabı ve kağıt imalatı bulunmaktadır.

Madencilikte silis, kömür, florin ve dekoratif taşlar öne çıkmaktadır.

Mazenderan ostanında 5 ekonomik özel bölge vardır.

Tarımda öne çıkan ürünler turunçgiller (portakal, mandalina, tatlı limon), şeftali, pirinç, buğday, yağlı çekirdekliler ve çaydır. Mazenderan portakal yetiştiriciliğinde İran’da yüzde 60’lık bir pay ile birinci sıradadır. Hayvancılıkta önemli oranda sığır varlığı mevcuttur. Bölgenin diğer önemli eko-nomik faaliyetleri balık avcılığı ve havyar üretimidir.

İran’ın kırmızı et, tavuk eti ve süt üretiminde Ma-zenderan önemli bir paya sahiptir.

Doğal, tarihi ve kültürel cazibeleri ile İran’ın en çok ziyaret edilen bölgelerden biridir. Bu bölge Gilan ile beraber Tahranlılar için hafta sonu tatil yeridir. İran’ın Yeni Şiir Okulun kurucusu Nima Yuşic Ma-zenderan’ın Nur bölgesindedir ve evi bir müzeye dönüştürülmüştür. Bölgede bazı turistik yerleri Nemek Abrud, Polur, Eski Ramser Oteli, Ramser Mermer Sarayı, Amol Ateşkedesi, Abask Mağarası, Behşer Çıhılsütun Sarayı, Veresk Köprüsü, Nima Yuşic Evi, Sisengan Sahil Parkı, Filbend, Miyanşe Gölü, Abbas Abad Parkı’dır.

Bölgede konuşulan diller Mazeni ve Farsçadır.

İran’ın ortalarında, Tahran’a yakın bir yerde olan bu ostan sanayinin yoğunlaştığı bir bölgedir. Bu ostan’da 37 adet organize sanayi bölgesi bulunmaktadır.

Bölgede araç ve makineler üretimi, maden ve metal sanayi, petrol ve petrokimya tesisleri en büyük sanayi dallarıdır. Ticari araç ve traktör üretimi, ilaç endüstrisi, halı imalatı ve maden sanayisi bulunmaktadır. Ayrıca, tarım makineleri ve cam imalatı vardır. Arak’taki petrol rafinerisi ülkenin benzin üretiminde ilk sırayı almaktadır.

İran’ın en büyük alüminyum fabrikası (İralco), en büyük sanayi makinaları fabrikası (Maşinsazi Erak), ortadoğu’nun en büyük vagon ve lokomotif üreticisi (Vagon Pars), Ortadoğu’nun tek yol makinesi üreticisi (Hepco), Ortadoğu’nun en büyük biçerdöver üreticisi (Kombaynsazi İran) bu bölgede bulunmaktadır.

Madencilik bakımından da zengin olan Merkezi traverten taşı, demir cevheri, kireç taşı, alüminyum ve diğer metallerde önemli bir paya sahiptir.

Üç adet Özel Ekonomik Bölge (Save, Zarandiye ve Arak) vardır.

Bu bölgenin başlıca tarım ürünleri nar ve çiçektir. Saveh şehristanı lezzetli narlarıyla ünlüdür ve her yıl Eylül ayında Save’de bir nar festivali düzenlenmektedir. Merkezi’nin Mahallat şehristanı çiçek üretiminde İran’da meşhurdur. Her yıl Mayıs ayında bir çiçek festivali vardır.

Bu bölgenin turistik yerleri arasında Arak kapalı çarşı, Mahallat gül bahçeleri, Şazend kayak tesisi, eski kaleler, kervansaraylar, konaklar, medreseler, hamamlar, kiliseler, camiler ve birkaç adet ateşkede (ateş tapınağı) yer almaktadır.

El sanatlarında halı, kilim ve cacim, give (geleneksel ayakkabı) ve bakırcılık yaygındır.

Bu ostanda Zerdüşti, Hıristiyan ve Yahudi azınlıklar vardır.

İran’ın batısında yer alan ve dağlık bir araziye sahip olan Luristan, kuzeybatıdan güneye uzanan Zagros sıra dağlarının uzantısı olan dağlarda kurulmuştur. Luristan, Lurların en yoğun olarak yaşadığı bölgedir.

Ostanın ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Sanayide petrokimya, çimento, seramik, çelik ve kimyasal ürünleri imalatı bulunmaktadır. Ayrıca, tarım makineleri, plastik ürünleri, gıda ve bitkisel ilaçlar, cam üretimi, demir dökümcülüğü ve dekoratif taşları işlemesi de bu ostanın sanayi faa-liyetlerindendir.

Burucerd ve Ezna’da birer özel ekonomik bölge vardır.

Madencilikte alçı, kalker, dekoratif taşlar, silis ve fel-dspat öne çıkan madenlerdir.

Bölgenin en önemli tarımsal ürünleri buğday, arpa, fasulyegiller, pirinç, üzüm, incir ve nardır. Hayvan-cılıkta küçükbaş hayvancılık ve balık yetiştiriciliği yaygındır.

Bölgenin bazı turistik yerleri Felek-ul-Eflak Kalesi, Geher Gölü, Ab Sefid Şelalesi ve Çekan Şelalesidir. El sanatları olarak kıl çadır, halı ve cacim dokumacılığı vardır. Bazı yöresel yiyecekleri külüçe (kurabiye), kak (yufkadan bir tür tatlı), hayvansal yağlar ve se-menu’dur (bir tür helva).

Lursitan, Lur’ların yoğun olaak yaşadığı bir yerdir. Lur’lardan başka küçük bir Lak etnik grubu da bu-lunmaktadır. Bu ostan dışında Lurlar en çok Kohgi-luye ve Buyer Ahmed, Çaharmahal ve Bahtiyari ile İlam ostanlarında yaşamaktadırlar.

İran’ın batısında, Irak sınırında yer almaktadır. Ağırlıklı olarak dağlar ve tepelerle kaplı olan Kurdistan ostanı, nehirleri, gölleri, doğal buzulları ve mağaraları ile oldukça ilginç coğrafi özelliklere sahiptir.

Sanayisi az gelişmiş olan ostanda küçük ölçekte atölyeler olarak kimyasal maddeler, metal, tekstil, süt ürünleri, sakız, plastik, deri ve gıda imalatı bulunmaktadır. Bir adet çimento fabrikası vardır.

Madencilikte dekoratif taşlar, silis, feldspat, demir cevheri ve altın ön plana çıkmaktadır.

Ostanının en önemli tarım ürünü buğdaydır. Buğday dışında arpa, çilek ve diğer hububat çeşitleri başlıca tarım ürünleridir. Koyun ve keçi yetiş-tiriciliği yaygındır.

Bölge su kaynakları bakımından oldukça zengindir. 302 km uzunluğundaki Zarrinerud bu bölgenin en uzun nehirlerinden biridir. Çok sayıda kuş türü, bölgenin çok sayıdaki akarsularında, ideal yaşam alanları buldukları yerlerde yaşıyor. Alabalık yetiştiriciliği ve alabalık tesisleri bakımından zengin bir bölgedir.

Kurdistan, çok verimli maden suyu kaynaklarına sahiptir. Bunların en önemlileri şunlardır: Kamyaran’ın kuzeybatısındaki Govaz, Gorve’in kuzeyindeki Bicar ve Baba Gargar’a yakın Abetalk.

Hewreman da yapılan Pir-i Şalyar ayini İran içinden ve dışından çok sayıda turistin ilgisini çekmektedir. Ayrıca, Palangan köyü ilginç mimarisi ve görünümü ile ünlüdür.

İran’ın diğer bölgelerinde olduğu gibi halı dokuma, özellikle Bicar ve Senendej’de bölgenin en önemli el sanatlarıdır. Kilim ve cacim, kılaş (geleneksel ayak-kabı), müzik aletleri, ahşap oymacılığı ve takı ve süs eşyası bölgenin diğer geleneksel el sanatlarıdır.

Bölge nüfusu Kürtlerden oluşmakta ve yerel dil Kürtçe’dir.

Zagros sıra dağlarının uzantıları üzerinde kurulan bu ostan genellikle dağlık araziden oluşmaktadır. Bölgede bulunan Dena Dağı 4409 metre yüksekliğindedir ve bölgede 4000 metreden yüksek olan 40 tane zirve vardır. Yeni otlama alanları bulabilmek için kışlık yazlık yer değiştiren göçebe gruplar bölgede hala yaşamaktadırlar. Nüfusu en seyrek ostanlardandır.

Bölgenin ekonomisi petrol ve hayvancılığa dayalıdır. İran’ın petrol üretiminde önemli bir paya sahiptir. Bitkisel ilaçlar imalatı ve balık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çimento, çelik, gıda sanayisi ve temizlik ürünleri imalatı bulunmaktadır. Maden-cilikte fosfat, silis, sülfür ve dekoratif taşlar bu ostanın öne çıkan ma-denlerdir.

Bölge dağ turizmine uygundur. Çok sayıda nehir, ormanlık alan, pınar ve şelale vardır. Geleneksel el sanatla-rında halı, cacim, hey-be ve kıl çadır yapımı vardır.

Çoğunluğu Lurların oluşturduğu bölgede Kaşkailer ve Farslar da yaşamaktadır.

Huzistan İran’ın en eski yerleşim yeridir ve İran’da “ulusun doğduğu yer” olarak anılıyor. Merkez şehri Ahvaz nüfusu bir milyondan fazla olan sekiz şehrinden biridir. Ülkenin güney batısında, Irak sınırında ve Fars Körfezi kıyısında yer alan Huzistan ostanı İran’ı uluslararası denizlere ulaşımı sağlayan stratejik noktalardan biridir.

Huzistan ostanı temelde iki bölgeye ayırmak mümkün; ovalar ve dağlık bölgeler. Batı bölgesinde bulunan ovalık alanlarda tarım arazileri verimlidir ve Karun, Karhe ve Cerrahi nehirleri tarafından sulanır. Nehirlerin en çok bulunduğu bölge olan Huzistan da çok sayıda nehir buradan Basra Körfezine akmaktadır. Bölgenin en büyük nehirleri olan Karun, Karhe, Dez, Arvand ve Cerrahi, Zagros dağlarından çıkarak Huzistan bölgesinden Fars Körfezine akmaktadır. İran’ın 850 kilometre uzunluğunda ve üzerinde gemilerin yüzebildiği tek ve en büyük nehri olan Karun bu bölgeden Basra Körfezi’ne akıyor.

Ortadoğu’nun ilk petrol kuyusu 1908 yılında Mescit Süleyman’da kurulmuştur. Huzistan, tarihten bu yana İran’ın petrol ve doğalgaz merkezidir. Bu nedenle Huzistan aynı zamanda petrokimya sanayiinde gelişmiş bir bölgedir. Mahşeher Petrokimya Tesisleri ülkenin toplam petrokimya üretiminin % 36’sını sağlamaktadır. Abadan petrol rafinerisi ülkenin benzin üretiminde önemli bir paya sahiptir. Büyük ölçekli olarak çimento, çelik ve şeker üretimi bu ostanın diğer önemli sanayi sektörleridir. Demir ve çelik üretiminde İsfahan’dan sonra ikinci sıradadır. Bölgede ayrıca, bitkisel yağlar, hamur mayası, giyim imalatı ve selüloz endüstrisi de bulunmaktadır.

Ostanda bir serbest bölge ve bir özel ekonomik bölge vardır.

Tarımsal ürünlerde şeker kamışı en büyük payı almaktadır. İran’ın bütün şeker kamışı burada yetişmektedir. Bölgede ayrıca, buğday, yem mısırı, karpuz ve hurma yetiştirilmektedir. Hayvancılıkta manda, koyun ve keçi yetiştiriciliği yapılmaktadır. İran’ın kırmız et ve tavuk eti üretiminde bu ostan önemli bir pay almaktadır.

Huzistan ekonomisinde deniz ürünleride önemli yer tutmaktadır. Balık ve karides avcılığı ve yetiştiriciliği yaygındır.

Huzistan’da bulunan Şuşter Değirmen ve Hidrolik sistemi, Şuş Eski Şehri ve Çoğa Zenbil tapınağı UNESCO Dünya Mirası listesindedir. Diğer turistik yerler arasında Hz. Daniel Türbesi (Şuş), Apadana Sarayı, Şuş Müzesi ve Şadırvan köprüsüdür.

Huzistan, bir dizi etnik grup ve halkın yaşadığı bir yerdir. Bunların arasında Farslar, Araplar, Lurlar ve Ermeniler bulunmaktadır. Bölgede renkli ve hareketli halk müzikleri, değişik grupların kendine has zengin gelenekleri ve kültürel mirasları vardır.

Büyük Horasan bölgesi bugünkü İran’ın kuzeydoğu kısmını, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Afganistan ülkelerini içine alan ve bu ülkelerin tarih ve edebiyatlarında önemli bir rol oynayan tarihi bir bölgedir. Büyük Horasan bölgesinin İran içinde yer alan kısmı bugünkü İran’da 2004 yılından beri Kuzey Horasan, Güney Horasan ve Rezevi Horasan olarak üç ostana bölünmüştür. İran’ın kuzeydoğusunda yer alan Kuzey Horasan ostanı dağlık ve yağışı bol olan bir bölgedir.

Horasan kelimesi güneşin doğduğu yer demektir.

Bölge sanayisinde ön plana çıkan imalat alanları petrokimya, çimento, plastik, çelik, boru ve profil, alümina üretimi, elyaf, un, şeker ve diğer gıda ürünleridir.

Bölge boksit madeni bakımından zengindir ve Semnan ostanı ile birlikte İran’un bütün boksit ihtiyacını karşılaşmaktadır.

Dağlık ve serin bir bölge olan Kuzey Horasan da yöreye uygun tarımsal ürünler ve küçükbaş hayvancılık yaygındır. Faruc şehristanın kuruyemiş-leri İran’da meşhurdur.

Horasan Bahşi Müziği UNESCO tarafından maddi olmayan kültürel miras olarak kaydedilmiştir. Bölgenin el sanatları arasında halı ve cacim vardır.

Çoğunlukla Kürtler olmak üzere bu ostanın diğer etnik gruplar Farslar ve Tatlar, Azeriler, Türkmenler, Beluçlar, Lurlar ve Araplardır.

İran’ın batısında Irak sınırında bulunan Kermanşah, karasu vadisinde, eski Akdeniz-Orta Asya ticaret yollarının üzerindedir. Med ve Ahameniş İmparatorluğu döneminde önemli bir merkez olduğu kaynaklarda yer almaktadır.

Sanayi sektörü en çok küçük ölçekli imalathanelerden oluşmaktadır. Ostan’da, büyük ölçekli olarak iki adet çimento fabrikası, üç adet petro-kimya fabrikası ve bir adet otomotiv fabrikası bulunmaktadır. Diğer küçük ölçekli imalatlar ise bitkisel yağ, seramik, demir profili, süt ürünleri, ilaç, şeker ve domates salçası üretimidir.

Madencilikte dekoratif taşlar, alçı, feldspat, silis ve demir cevheri bu ostanın önemli madenleri arasındadır.

Bu ostanda İslam Abad-ı Garb, Kermanşah ve Kasr-ı Şirin’de üç özel ekonomik bölge bulunmaktadır. Ostanın Irak ile üç sınır kapısı vardır.

Kermanşah şehrinin çevresindeki bölgeler İran’ın en zengin tarım alanlarından biridir; Başlıca tarımsal ürünler üzüm, elma, şeftali, ceviz, nektarin, nohut,buğday, domates, şeker pancarı, mısır ve arpadır. Balık yetiştiriciliği de bölge de yaygındır.

Coğrafi yapısı ekoturizme oldukça uygun olan Kermanşah’ta kamu idareleri bu turizm çeşidini geliştirme yönünde politikalar geliştirmeye çalış-maktadırlar. Bu amaçla 14 ekoturizm köyü belirlenmiştir.

Kirmanşah’taki Bistun Yazıtları UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer almaktadır. Bistun dağının İran edebiyat ve kültüründe önemli bir yeri vardır. Bu dağda geçen Ferhad ile Şirin’in aşk hikayesinde heykeltıraş Ferhad, Şirin’e aşık olur ve Hüsrev’in aşk rakibi olur. Bu yüzden Hüsrev onu imkansız bir görev ile kayalıklardan merdivenler oymak için Bistun Dağı’na sürgün eder. Ferhad, Şirin ile evlenmek umuduyla görevine başlar. Daha sonra Hüsrev, Ferhad’a bir elçi gönderir ve Şirin’in öldüğüne dair yanlış haber gönderir. Bu habere inanan Ferhad kendini dağın tepesinden atar ve ölür.

Bistun Yazıtları dışında, Tak-ı Bostan, Taq Gera ve Anahita tapınağı diğer önemli tarihi eserleridir.

Deri, halı, kilim, give (geleneksel ayakkabı) ve cacim bu bölgenin geleneksel el sanatlarıdır. Yöresel yiyeceklerde Nan Hurmayi (hurmalı kurabiye), Kak (yufkadan bir tatlı), Nan Birinci (Pirinç unundan yapılan tatlı) ve hayvansal yağlar başta gelen ürünlerdir.

Bölge sakinleri çoğunlukla birçok farklı kabileye mensup Kürtlerdir.