Bağımlılık hareketi 1970’li yılarda ortaya çıkmıştır. Temel olarak, uluslararası bağımlılık modelleri, gelişmekte olan ülkeleri hem yerel hem de uluslararası, kurumsal, politik ve ekonomik katılıklar tarafından kuşatılmış olarak görmekte ve zengin ülkelerle bir bağımlılık ve baskınlık ilişkisine yakalanmıştır. Neo-sömürge bağımlılık modeli, yanlış paradigma modeli ve ikili kalkınma tezi bu genel yaklaşım içinde yer alan üç ana […]
Kategori: Matematik
Matematik ile ilgili maddeler ve konular.
Yapısal Değişim ve Gelişme Kalıpları Analizi
Yapısal değişimin en iyi bilinen modeli, büyük ölçüde, savaş sonrası dönemde birçok gelişmekte olan ülke için gelişme kalıplarını inceleyen geç ekonomist Hollis B. Chenery ve meslektaşlarının ampirik çalışmalarına dayanan modeldir. Hem kesitli hem de zaman serisi olarak kişi başına düşen gelir düzeyindeki farklı düzeylerdeki ülkelerin ampirik çalışmaları, kalkınma sürecinin çeşitli karakteristik özelliklerinin tanımlanmasına yol açmıştır. […]
Lewis’in İki Sektörlü Sınırsız Emek Teorik Modeli
Nobel ödüllü iktisatçı Lewis’in iki sektörlü modeli: aşırı nüfuslu kırsal kesim ve yüksek verimli, modern, kentsel sanayi sektöründen oluşmaktadır. Kırsal kesimde sınırsız emek arzı olduğu varsayılmaktadır. Bu sınırsız emek arzı, marjinal verimliliği sıfır veya negatif olan kırsal işgücünün bir kısmını ifade etmektedir. Lewis’in yaklaşımına göre aşırı nüfuslu kesimde işgücü fazlası nedeniyle gizli işsizlik vardır ve […]
Yapısal Değişim Teorileri
Yapısal değişim teorisi, azgelişmiş ekonomilerin iç ekonomik yapılarını geleneksel geçimlik tarıma olan yoğun bir vurgudan daha modern, daha kentli ve daha endüstriyel olarak çeşitli imalat ve hizmet ekonomisine dönüştürme mekanizmasına odaklanmaktadır. Yapısal değişim yaklaşımının iyi bilinen iki temsili örneği W. Arthur Lewis’in “iki sektörlü sınırsız emek” teorik modeli ve Hollis B. Chenery ve ortak yazarlarının […]
Harrod Domar Büyüme Modeli
Herhangi bir gelişme için gerekli olan temel kalkınma stratejilerinden biri, ekonomik büyümeyi hızlandıracak yeterli yatırımın yaratılması için yerli ve yabancı tasarrufların seferberliğiydi. Daha fazla yatırımın daha fazla büyümeye yol açtığı ekonomik mekanizma Harrod-Domar büyüme modeli olarak tanımlanmaktadır ve bugün AK modeli olarak adlandırılır, çünkü sermaye stoku K’nın sabit bir terim olan A ile çarpımı tarafından […]
Rostow’un Aşamalı Büyüme Modeli
Kalkınmanın aşamalı büyüme modeli, bir ülkenin kalkınmayı başarmada sıralı aşamalardan geçtiği, Amerikan iktisat tarihçisi Walt W. Rostow tarafından savunulan bir ekonomik kalkınma teorisidir. Rostow’un teorisine göre bir ülke kalkınma aşamasında birçok doğrusal aşamadan geçmektedir. Bu aşamalar şu şekildedir: Geleneksel Toplum Aşaması: Ekonomik sistem durağandır ve geleneksel ekili biçimlerde tarıma hakimdir. Bir saatlik çalışma ile verimlilik, […]
Kalkınmanın Doğrusal Aşamalı Büyüme Modeli
Büyüme modelinin doğrusal aşamaları, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’nın ekonomisini canlandırmak için kullanılan Marshall Planı’ndan ağır bir şekilde ilham alan ekonomik bir modeldir. Ekonomik büyümenin ancak sanayileşme ile sağlanabileceğini varsayar. Büyüme, yerel kurumlar ve sosyal tutumlarla, özellikle de bu unsurlar tasarruf oranını ve yatırımları etkiliyorsa sınırlandırılabilir. Dolayısıyla ekonomik büyümeyi engelleyen kısıtlamalar, bu model tarafından topluma […]
İktisadi Kalkınma Modelleri Nedir?
Ekonomik kalkınma, ekonomik büyümeyi sağlayan ve yaşam kalitesini iyileştiren önemli bir bileşendir. Kalkınma kavramı sadece ekonominin büyümesi, gelirdeki artış ile özdeşleştirmek doğru bir yaklaşım değildir. Büyüme ve gelirin artması, Amartya Sen’in yaklaşımında ifade ettiği gibi özgürlükleri geliştirme aracı olarak önem taşımaktadır. Bu bölümde, kalkınmanın gelişimi ile ilgili tarihsel süreçlerin anlaşılması için kalkınma modelleri ve ortaya […]
İnsani Kalkınma Endeksi Nedir?
İnsani Gelişme Endeksi (HDI) Eğitim, sağlık ve kişi başına ayarlanmış reel gelir ölçütlerini birleştirmeye dayanan ulusal sosyoekonomik gelişimi ölçen bir endekstir. İnsani Gelişme Endeksi (HDI), insan seçimlerinin genişletilmesinin, gelişim sonuçlarını değerlendirmek için nihai kriter olması gerektiğini vurgulamak için oluşturulmuştur. Ekonomik büyüme bu sürecin bir aracıdır, ancak kendi içinde bir son değildir. HDI, ulusal politika tercihlerini […]
Fiziksel Yaşam Kalite Endeksi Nedir?
1960’larda Uluslararası Çalışma Örgütü’nden, Dünya Bankası’ndan ve bağımsız araştırmacılardan, kişi başına gelir kullanımına ve ekonomik büyüme kriterinin kalkınmanın ölçütleri olarak kullanılmasına karşı artan tepkiler ortaya çıkmıştır. Çünkü ekonomik büyüme ve gelir göstergeleri, çok karmaşık ve dünyanın birçok yoksul ekonomisinde oldukça yaygın olan kaynak dağılımı ile ilgili eşitsizlikleri tam anlamıyla açıklayamamaktadır. Tüm Kişi başına düşen ölçütlere […]
Kişi Başı Gelir Düzeyi Nedir?
Kişi başı gelir düzeyi, çoğu araştırmacı tarafından kalkınma için önemli bir gösterge olarak kabul edilmektedir. Ülkelerin kalkınmışlığını karşılaştırmak için en çok tercih edilen değişkendir. Ancak kalkınma yalnızca kişi başına düşen gelir ile belirlenmemektedir. Yaşam süresinin uzatılması, okur-yazarlık oranı, bebek ölümlerinin azaltılması gibi unsurlarla birlikte incelemek gerekmektedir. Bunu savunan iktisatçılar, bu göstergelerin tamamının verilerinin toplanması ve […]
İktisadi Kalkınma Göstergeleri
İktisadi anlamda, kalkınma geleneksel olarak, bir ülkenin üretiminin nüfusunun artış hızından daha hızlı bir oranda artmasını sağlamak için kişi başına düşen gelir artış oranlarının elde edilmesi anlamına gelmektedir. Kişi başına düşen “reel” büyüme düzeyleri ve gayri safi milli gelir (GNI) (kişi başına GSMH parasal eksi enflasyonu) nüfusun genel ekonomik refahını – ortalama bir vatandaşın tüketim […]
İktisadi Kalkınma Nedir? Kavramı ve Tarihçesi
İktisadi kalkınma çalışması, ekonomi ve politik ekonomi konusundaki daha geniş disiplinlerin en yeni, en heyecan verici ve en zorlu dallarından biridir. Her ne kadar Adam Smith’in ilk “kalkınma ekonomisti” olduğunu ve 1776’da yayımlanan “Ulusların Zenginliğinin ekonomik kalkınma konusunda ilk tez olduğu iddia edebilse de Afrika’daki, Asya’daki ve Latin Amerika’da ekonomik kalkınma sorunlarının ve süreçlerinin sistematik […]
Tanrı Parçacığı Fizik Sorunları ve Bilimin Sınırları
CERN’de aranan “Tanrı Parçacığı”nın bulun-masını takip eden süreçte fiziğin en ciddi so-runlarının çözüldüğü, fiziğin evrenle ilgili en temel soruların hepsini cevaplayabileceği şeklinde yan-lış bir kanıyı yaygınlaştıranlar oldu. Buna ilaveten Tanrı’ya ihtiyacımız kalmadığı, çünkü evrenle il-gili bilgimizde bir eksiklik kalmadığı şeklinde gö-rüşler ifade edildi. Daha önceki sayfalarda, evrenle ilgili artan bilgimizle Tanrı’ya ihtiyaç kalmayacağı görüşünün bir […]
Evrenin Rasyonel Yapısı ve İnsan Zihninin Anlama Yapısı
“Tanrı Parçacığı”nın bulunmasıyla insanoğ-lunun en büyük başarılarından birine imza atılmış oldu. Bu başarının ardında geçtiğimiz yüz-yılda iki dünya savaşını yapan ülkelerin bir araya gelmesi, soğuk savaştaki ideoloji merkezli iki ku-tuplu dünya sisteminde iki ayrı kutupta yer alan devletlerin beraber çalışmaları, milyarlarca doların farklı devletlerden gelen bütçeyle oluşturulması gibi uluslararası ilişkiler hatta siyaset felsefesi açısından değerlendirilmesi […]
Tanrı Parçacığı ve Tanrının Gizliliği Anolojisi
Din felsefesi açısından “Tanrı’nın gizliliği” (Hid-denness of God) önemli bir başlıktır. Ateist felsefeciler, Tanrı varsa bunun neden apaçık olma-dığını ve Tanrı’nın neden gizlendiğini gündeme geti-rerek teizme itirazlarda bulunurken teistler, Tanrı’nın varlığı için yeterli delil olduğu (kozmolojik delil, ta-sarım delili gibi) için tam olarak gizli olmadığı ve Tanrı’nın daha açık varlığını göstermesiyle insan-ların özgür iradeleriyle imtihanda […]
Tanrı Parçacığı Tanrının Varlığının Delili Olabilir Mi?
Nobel Ödüllü fizikçilerden Leon Lederman, 1993’te ilk kez yayımlanan “God Particle (Tanrı Parçacığı)” kitabında, Higgs Bozonu’na “Tanrı Parçacığı” takma adını verdiğini söyledi. Bu parçacığın, fizik açısından çok önemli olmasına rağmen bir türlü deneysel olarak doğrulanmamasına dikkat çekerek ve çıkardığı dertler ile açtığı masraf-lar nedeniyle “Tanrı’nın Cezası Parçacık” ismini almayı da hak etmesine rağmen yayıncının bu […]
Cern Deneyi ve Tanrı Parçacığı
Kütlesiz bir cisim birçoğumuz için o kadar dü-şünülemezdir ki, kütlenin nasıl kazanıldığı sorunu çok temel bir fiziksel gerçeklikle ilgili ol-masına rağmen, herhalde birçoğumuzun aklından bile geçmemiştir. Nitekim 20. yüzyıldan önce fizi-ğin birçok dev isminin de bu sorunu gündeme bile getirmemiş olmaları herhalde böylesi bir durumdan kaynaklanmaktadır. Kütle, harekete karşı dirençtir ve kütle olmasaydı bütün her […]